Fundamentalną potrzebą człowieka jest potrzeba prywatności, dlatego uwzględnienie jej w projektach architektonicznych jest uznawane za kluczowe zagadnienie przez czołowych badaczy i teoretyków architektury, takich jak Jon Lang. Różnice kulturowe i ekonomiczne wpływają na normy prywatności, ale sama potrzeba prywatności pozostaje uniwersalna.
Główne aspekty prywatności według Langa:
Lang definiuje prywatność jako zdolność do kontrolowania interakcji z innymi ludźmi. Oznacza to, że jednostka powinna mieć możliwość decydowania, kiedy, gdzie i z kim wchodzi w kontakt, a także kiedy chce się odizolować.
Prywatność jest silnie powiązana z terytorialnością, czyli przypisywaniem określonych obszarów do jednostek lub grup społecznych. Lang podkreśla, że organizacja przestrzeni pozwala na tworzenie naturalnych granic prywatności, np. poprzez układ pomieszczeń w domu, podział przestrzeni w biurze czy rozmieszczenie mebli w przestrzeni publicznej.
Według Langa, szczególnie w kontekście domów jednorodzinnych, ważne jest istnienie hierarchii przestrzeni:
- Przestrzeń publiczna – otwarta dla wszystkich (np. ulica, park, plac miejski).
- Przestrzeń półpubliczna – dostępna dla pewnych grup, np. klatka schodowa w budynku wielorodzinnym.
- Przestrzeń półprywatna – np. podwórko, ogród, balkon.
- Przestrzeń prywatna – np. wnętrze domu lub konkretne pomieszczenie, gdzie człowiek może odizolować się od innych.
Taki układ pozwala ludziom stopniowo przechodzić między różnymi poziomami prywatności w zależności od sytuacji i potrzeb.
Lang zauważa, że choć potrzeba prywatności jest uniwersalna, to jej normy różnią się w zależności od:
- statusu społeczno-ekonomicznego – osoby o wyższym statusie mają większe możliwości kreowania prywatnych przestrzeni (np. posiadanie osobnych pokoi, większych mieszkań czy domów z ogrodem).
- kultury – niektóre społeczeństwa są bardziej kolektywistyczne i tolerują mniejszą prywatność (np. życie w dużych rodzinach w jednym domu), podczas gdy inne preferują wyraźne podziały przestrzenne;
Według Langa, dobry projekt architektoniczny powinien uwzględniać potrzeby prywatności użytkowników. Można to osiągnąć poprzez:
- projektowanie przestrzeni wspólnych tak, aby nie naruszały prywatności jednostek.
- odpowiednie rozmieszczenie pomieszczeń w budynkach,
- stosowanie przegród i ścianek działowych,
- wykorzystanie naturalnych barier, np. roślinności czy zmiany poziomów podłogi,